CYRKI PRZED CYRKIEM

We wtorek, 21 sierpnia, w Tychach odbyła się mini-pikieta (zaledwie trzy osoby) przed cyrkiem "Zalewski". "Odbyła się" to może nie do końca trafne określenie, bo trwała ok. 5 min.

Troje aktywistów kolektywu Luna zaczęło rozdawać przed cyrkiem ulotki i przekonywać ludzi co do nieetyczności tresury, a także do tego, iż obserwowane przez dzieci zmuszanie dzikich zwierząt do nienaturalnych dla nich zachowań wykształca tendencje do znieczulicy. W chwilę po rozpoczęciu akcji, do aktywistów podeszli szybkim krokiem ochroniarze, jeden z pikietujących zdążył schować się w tłumie, pozostałą dwójkę pracownicy cyrku poturbowali i odebrali ulotki.

Całe zajście odbyło się przy zmierzających do cyrku ludziach i ich dzieciach, jak to zwykle w takich przypadkach bywa nikt nie zareagował. Niemniej cyrkowcy jednego nie przewidzieli: większość rozdawanych przez nas ulotek dotyczyła nie tyle problemu tresury, co wspomnianej już kwestii znieczulicy. W tej sytuacji wykręcanie ręki niskiej dziewczynie, czy wycieranie chudym studentem trawnika, okazało się doskonałą ilustracją rozdawanych przez nich materiałów. A to zaowocowało tym, że kilkoro ludzi darowało sobie odwiedziny przybytku zwanego "Zalewskim". Szczególnie piękna była reakcja około sześcioletniej dziewczynki, która wraz z mruczącą pod nosem niezadowolonym głosem babcią, oddaliła się od namiotu głośno mówiąc "cyrk jest do kitu!".

Bezpośrednio po zajściu ochroniarze mieli na tyle czelności, że zaczęli wyzywać poturbowanych od łobuzów i chuliganów. Ci z kolej wezwali policję. Po jej przybyciu wyszedł do nich przedstawiciel dyrekcji cyrku i zaczął przekonywać, że gdyby na ulotkach się podpisali (najlepiej z adresem), a dyrekcję uprzedzili, to nic by się nie działo. Z kolej policję przekonywał, że zajście nastąpiło "ze strachu", bo "tacy jak oni w nocy namioty podpalają", "tygrysy wypuszczają na miasto", a "w Szczecinie pracownikowi wbili nóż w brzuch". Do określeń takich, jak masoneria i cykliści nie dotarł, ale do tego w zasadzie się to sprowadzało.

Aktywiści Luny oprócz pobicia i kradzieży (niby tylko ulotki, ale sporo ich było), zgłosili również złamanie przepisów rozporządzenia ws. szczegółowych zasad i warunków transportu zwierząt, a konkretnie zbyt krótkiego czasu wypoczynku zwierząt pomiędzy transportem a występami.

Uczestnicy rozbitego protestu zapowiedzieli złożenie sprawy do prokuratury, zarówno jeśli chodzi o incydent (w tym przepisy dotyczące wolności rozpowszechniania informacji i głoszenia poglądów) i kwestię transportu, jak i o ogólne przepisy ustawy o ochronie zwierząt.

Warto przy okazji zaznaczyć, iż "Zalewskiemu" tego typu przypadki zdarzają się statystycznie często (czyżby "gwóźdź programu"?), podobna sytuacja, tyle, że w Elblągu, była opisywana w ZB 150.

SZKOŁO,
NIE UCZ ZNIECZULICY!

7.6 tyskie nieformalne stowarzyszenie Luna rozpoczęło kampanię "Szkoło, nie ucz znieczulicy!". Kampania ta skierowana jest przeciwko współpracy szkół z cyrkami, w których tresuje się dzikie zwierzęta.

Jak jednym wiadomo, a innym nie, wiele szkół współpracuje z cyrkami. Czynią to bądź biernie (umożliwiając wywieszanie plakatów na terenie placówki), bądź aktywnie (rozdając bilety zniżkowe lub "darmowe" - te ostatnie z założeniem, że dziecko przyjdzie z rodzicami). O ile z wywieszanymi na mieście plakatami można walczyć dosyć łatwo, o tyle z epizodem szkolnym trudniej.

W związku z tym zjawiskiem w 7.6 zorganizowaliśmy przed śląskim Kuratorium Oświaty happening, który został zakończony przekazaniem kuratorowi pisma z prośbą o ustosunkowanie się do problemu i uczynieniem odpowiednich kroków w celu ukrócenia procederu.

W rozmowie z obecnymi dziennikarzami zwracaliśmy uwagę na fakt, że szkoła powinna przekazywać pewne wartości nie tylko edukacyjne, ale i kulturowe. Tymczasem, pokazywanie zwierząt w sytuacjach jakże odległych od właściwych im warunków, nie niesie żadnych wartości naukowych, a zmuszanie ich do nienaturalnych czynności wręcz kształci znieczulicę wobec cudzej krzywdy. Wymienialiśmy też szereg alternatyw wobec cyrku - w końcu szkoły mogą zachęcać do zabaw edukacyjnych, wycieczek do lasu, przedstawień teatralnych, wreszcie mogą zabierać dzieci do wesołego miasteczka. Zadaliśmy też retoryczne pytanie, czy w ogóle jest normalnym, by szkoła reklamowała komercyjne przedsięwzięcia. Przekazaliśmy też mediom opinię psychologa społecznego, dra Ryszarda Kulika, nt. wpływu przedstawień z elementami tresury dzikich zwierząt na psychikę najmłodszych.

W załączniku przedstawiamy kopię pisma, jakie przekazaliśmy do kuratorium oraz odpowiedzi, jakiej udzieliło kuratorium (a odpowiedziało pozytywnie, więc aktualnie kampanię kierujemy już nie do kuratorium, ale za jego pośrednictwem do nauczycieli). I tu prośba do wszystkich o organizowanie podobnych akcji w swoich województwach.

W miarę możliwości o wszelkich działaniach prosimy informować nas poprzez adres e-mailowy n13@indyw.most.org.pl - im szersza będzie kampania, tym lepiej!

Kampania ma też swoją stronę internetową, znajduje się ona pod adresem www.cyrk.prv.pl - tam będą umieszczane materiały związane z tą sprawą.

ZAŁĄCZNIK 1 (PISMO DO KURATORIUM):

Katowice, 7.6.2001

Kuratorium Oświaty
Jagiellońska 25
40-032 Katowice

DOTYCZY:
PROBLEM WSPÓŁPRACY SZKÓŁ Z CYRKAMI

Szanowny Panie Kuratorze, część spośród podległych państwa urzędowi szkół podstawowych, prowadzi co jakiś czas współpracę z cyrkami, w których tresuje się dzikie zwierzęta. Współpraca ta polega na wywieszaniu na terenie szkół plakatów informujących o przedstawieniach cyrkowych oraz rozdawaniu dzieciom zniżkowych lub darmowych biletów na przedstawienia z udziałem dzikich zwierząt.

Uważamy, że ów proceder jest nie tylko niezgodny z misją szkoły, lecz również naganny z wychowawczego punktu widzenia.

Szkoła oprócz wiedzy przewidzianej w programie nauczania powinna pokazywać wartości kulturowe i etyczne, zaś zgodnie z art. 8, ust. 1 Ustawy o ochronie zwierząt "Programy nauczania i wychowania szkolnego we wszystkich typach szkół powinny uwzględniać problematykę ochrony zwierząt".

Tymczasem cyrki wykorzystujące dzikie zwierzęta trzymając je w nieodpowiednich warunkach (ciągły transport, relatywnie mała przestrzeń życiowa, klimat nieadekwatny do naturalnego danemu gatunkowi, częste sytuacje stresogenne - hałas i obecność widowni), za pomocą tresury (niejednokrotnie ostrej - np. bicie niedźwiedzia po nosie) zmuszając je do nienaturalnych dla nich zachowań, pokazując sceny sugerujące władzę absolutną człowieka nad zwierzęciem - ewidentnie zaprzeczają owym wartościom - tak etycznym, jak i kulturalnym. Również wartości etyczne ukazywania zwierząt w takim kontekście są wątpliwe. Obawiamy się, że jest to wręcz uczenie dzieci znieczulicy.

W związku z powyższym, prosimy o ustosunkowanie się do problemu i zastosowanie należytych kroków.

Prosimy poinformować nas o podjętych działaniach.

z poważaniem

ZAŁĄCZNIK 2 (ODPOWIEDŹ KURATORIUM):

Katowice, 19.6.2001

Śląskie Kuratorium Oświaty
Jagiellońska 25
40-032 Katowice
tel. 2554161, tlx 315621, fax 2552115

Identyfikator: 006473113

-4-

Śl.KO SE-OW-GK 0717\48\01\

Odpowiadając na Pana pismo z dnia 7.06.2001r. Śląskie Kuratorium Oświaty w Katowicach uprzejmie informuje, iż podzielamy wątpliwość co do wychowawczych walorów przedstawionych sposobów współpracy szkół z cyrkami i oddziaływań dydaktyczno-wychowawczych tej współpracy.

Uznając Pana inicjatywę, proponujemy udział naszego Urzędu w poparciu i rozpowszechnieniu w środowisku szkolnym, przygotowanego przez Pana, odpowiedniego w treści apelu.

Informujemy również, iż Śląskie Kuratorium Oświaty w Katowicach wydaje dwutygodnik pt. "Magazyn Szkolny", który dociera do środowisk szkolnych i wychowawczych naszego województwa.

Redaktorem naczelnym dwutygodnika jest:

p. Zofia Kasza wizytator Śl. KO ul. Jagiellońska 25, 40-032 Katowice tel. 257-13-71

CZĘSTE PYTANIA I ODPOWIEDZI DOTYCZĄCE CYRKU
ZWIERZĘTA NA ARENACH, ZABAWA W CYRKU
[WERSJA NR 1.2]

Wilk rzekł:

1 - Co złego jest w cyrkach?

2 - A dzieci gdzieś bawić się muszą...

3 - Czy każdy cyrk jest zły?

4 - Co można robić?

5 - Czy pikiety mają sens?

6 - Beztroska cyrkowców, parę faktów, które warto znać.

7 - Kto nie lubi cyrków?

1. CO ZŁEGO JEST W CYRKACH?

Każdego roku tysiące dzieci oglądają przedstawienia cyrkowe, doskonale bawią się widokiem rozmaitych sztuczek, jakie zwierzęta wykonują na polecenie treserów, napełniają się radością... lecz to tylko jedna strona medalu. Oto druga.

• Zwierzęta cyrkowe większość swego życia spędzają za kratami, w ciasnych klatkach przeznaczonych do ich transportu. Gdy je opuszczają, trafiają pod bat tresera - na trening, bądź arenę. Gdyby to dotyczyło człowieka, nazwalibyśmy to poniżaniem i potwornym traktowaniem...
• Tresura zwierząt cyrkowych przepełniona jest okrucieństwem. Skuwanie łańcuchami, bicie po nosach, dźganie szpikulcami, czy używanie powierzchni z płytkami podłączonymi do prądu, by nauczyć tańca - to tylko jedne z wielu metod.
• Zwierzęta cyrkowe trzymane są z dala od przedstawicieli swego gatunku, a te, które potrzebują przestrzeni, nie otrzymują jej.
• Zwierzęta cyrkowe znajdują się w warunkach klimatycznych i naturalnych absolutnie nie przystających do tych specyficznych dla ich własnego gatunku - nie ważnym dla właścicieli cyrku jest, jak na zdrowiu zwierząt polarnych (np. foki), czy chociażby "chłodnolubnych" (niedźwiedzie), odbiją się letnie upały, a zwierząt tropikalnych - jesienne chłody. Wilgotność, dostępne pożywienie i jego rodzaj - to kolejne czynniki, które są nieprawidłowe.
• Wszystkie te warunki prowadzą do powstania tzw. zoopsychoz, czyli rozmaitych lęków, fobii, czy anormalnych zachowań zwierząt pozostających w niewoli.

2. A DZIECI GDZIEŚ BAWIĆ SIĘ MUSZĄ ...

... owszem, jednak należy się zastanowić, czy zabawnym jest oglądanie tego, co uzyskano poprzez zadawanie cierpienia i znęcanie się nad słabszymi/bezbronnymi. Oglądając tresurę, dzieci uczestniczą w społecznej akceptacji bicia zwierząt (bat - to powszechny rekwizyt na arenie!), wymuszania na nich nienaturalnych zachowań (które jedynie ostatecznym efektem różnią się od tak potępianych "czarnych rytuałów", jakie czasem dzieci czasem robią z piwnicznymi kotami), czy podrzędne traktowanie, a wręcz pomiatanie przedstawicielami gatunków, które są coraz mniej liczne i niewiele brakuje do uznania ich za zagrożone.

Wracając do tematu niniejszego punktu - należałoby się zastanowić, czy nie są lepszym rozwiązaniem rozmaite wesołe miasteczka, teatry uliczne, pokazy żonglerki?

3. CZY KAŻDY CYRK JEST ZŁY?

Nie. Cyrk cyrkowi nie równy. Oczywiście, każdy cyrk z dzikimi zwierzętami należy potępić, bez względu na ostrość tresury, gdyż sam fakt ciągłego transportu i warunków bytowych, ciągle pomiędzy ciasnymi przestrzeniami a stresującym tłumem, nie służą ani zdrowiu fizycznemu ani psychicznemu. Jednakże istnieje alternatywa.

Alternatywą są cyrki bez zwierząt - z samymi tylko clownami, akrobatami, iluzjonistami, itp. - w takich cyrkach również można się bawić.

Drugą alternatywą - choć dyskusyjną - są cyrki wyłącznie ze zwierzętami domowymi. Zorganizowanie dla nich warunków życiowych jest już sprawą realną. Pozostaje jednak przyjrzeć się sprawie tresury, choć w przypadku np. psów możliwymi są "sztuczki" na zasadzie zabawy, wielu ludzi tego nie rozumie i mimo wszystko stosuje tresurę.

4. CO MOŻNA ZROBIĆ?

Możliwe są rozmaite - mniej lub bardziej skuteczne - działania. Niektóre z nich to:

• pikiety przed cyrkami - często poddawane pod wątpliwość, jednak patrz punkt 5 niniejszego poradnika
• usuwanie/zaklejanie ogłoszeń o przedstawieniu (czytaj: prezentacji wyników zamęczania zwierząt)
• przerabianie na plakatach godziny/daty przedstawienia - jednolicie na wszystkich, jakie się zdoła i w granicach rozsądku (nikt nie uwierzy, że przedstawienia będą za 2 tygodnie, gdy cyrk jest już w mieście)
• rozklejanie na wszelkich możliwych plakatach przygotowanych wcześniej, elegancko wydrukowanych i pokserowanych napisów "przedstawienie odwołane"
• niektóre szkoły rozdają uczniom otrzymane od cyrku talony na zniżki biletów (lub "darmówki" dla dzieci, pod warunkiem, ze przyjdą z rodzicami, którzy oczywiście za wstęp zapłacą) - warto na te szkoły napuścić jakiegoś sensowniejszego dziennikarza z pytaniem, jak się to ma do edukacji i szkolnego przesłania; można też dyrekcji lub pedagogowi takiej szkoły urządzić pikietę telefoniczną; można również taką pikietę telefoniczną skierować bezpośrednio do kuratorium, najpierw jednak należy sprawdzić, czy się zbierze dość ludzi na taką akcję
• cyrki często podpinają sobie na dziko prąd z okolicznych bloków - zawiadomienie policji raczej nic nie da, ale jeśli zadzwoni się do energetyki "mieszkam na ulicy... za oknem hałasuje mi jakiś cyrk, a tutaj mam jakiś dziwny spadek napięcia, podejrzewam, że..." ...
• istnieje prawny obowiązek, mówiący, że zwierzęta po transporcie powinny odpocząć minimum 24 godziny - nie każdy cyrk tego przestrzega, jedyny problem jak zapewnić sobie, że w procesie nie skończy się na "to nieprawda"
• robienie sztucznych kolejek, gdy ludzie chcą kupować bilety
• nie rób zakupów w sklepach reklamujących cyrki z tresurą zwierząt, informując przy tym sprzedawcę, dlaczego to robisz, namawiaj swoich znajomych do tego samego

5. CZY PIKIETY MAJĄ SENS?

Wielu ludzi uważa, że nie. A jednak doświadczenie mówi, że po dobrze zorganizowanej pikiecie z zakupu biletu może zrezygnować kilka osób - niby mało, a jednak sukces - te osoby będą przecież rozmawiać ze swoimi znajomymi, ziarno świadomości pójdzie w świat, więc jednak sukces. Cały mankament w tym, żeby nie tylko krzyczeć, ale też rozmawiać z ludźmi - "przepraszam, czy mogę się pani zapytać, dlaczego idzie pani do cyrku...?" i nawijać.

Odrębną sprawą jest konsekwencja w tym działaniu. Regularne, "niezawodne" pikiety doprowadzają do irytacji i ciężkiej zgryzoty szefostwo cyrków - w ten sposób przedstawienia zazwyczaj męczące zwierzęta, męczą i cyrkowców. Ponadto z czasem może dojść do tego, że przedstawienia w danym mieście zaczną być ogłaszane dopiero na ostatnią chwilę (tak się stało w kilku miejscach na Śląsku) i to nie po całym mieście, więc i na popularności procederu to się odbije.

6. BEZTROSKA CYRKOWCÓW, PARĘ FAKTÓW, KTÓRE WARTO ZNAĆ

• Cyrk "Arena". W czasie występów w Tychach w 1996 r. grupa pikietująca przeciwko cyrkowi, próbowała przez płot fotografować klatki ze zwierzętami. Nie zdążyli tego zrobić - prawie natychmiast jeden z ochroniarzy przeskoczył przez ogrodzenie i zaczął ich gonić. Niedogoniwszy, uderzył pięścią w twarz przypadkowo przechodzącą dziewczynę.
• Cyrk "Korona". W czasie występów w Warszawie w 2000 r. z klatek uciekły w nocy trzy tygrysy. Właściciele cyrku za pośrednictwem mediów rzucali podejrzenia na grupy ekologiczne (nazywając je "pseudoekologicznymi", sami na co dzień twierdząc, że jako cyrk "dbają o zwierzęta"). Nie wspomnieli jednak przy tym, iż "Korona" wraz z "Areną" to dwa cyrki, które słyną nie tylko z wyjątkowo brutalnej tresury, lecz również z wyjątkowo drażliwej ochrony i przejście cichcem przez ogrodzenie, otworzenie drzwi ogrodzenia, otworzenie klatek tak, aby nie rozdrażnić tygrysów obecnością kogoś obcego i cicha ucieczka w tym przypadku wydaje się mało prawdopodobna. Dwa z tygrysów wyłapano szybko, goniąc trzeciego z nich, śmiertelnie postrzelono weterynarza. W czasie dochodzenia okazało się, że klatki tygrysów były na tę noc nieprawidłowo zabezpieczone. Po jakimś czasie do uwolnienia tygrysów rzekomo "przyznała się" jakaś organizacja ekologiczna, jednak jak się okazało (informacja z "Faktów" TVN) takowa organizacja NIE ISTNIEJE, a istniała - owszem - tyle, że przed II wojną światową czy wcześniej.
• Cyrk "Polonia". W sierpniu 1998 wyjeżdżając z Krakowa, pozostawił wykończonego, umierającego konia. Sprawą zainteresowali się okoliczni mieszkańcy. Dopiero gdy zrobiło się głośno, przyjechali pracownicy cyrku. Koń był już jednak w stanie uniemożliwiającym nawet podniesienie . Po kilku godzinach agonii można było już tylko go dobić . Dyrektor cyrku zapytany o konia stwierdził, że "pozostawienie go było najlepszym wyjściem". Nie wyjaśnił, dla kogo najlepszym - dla konia, czy dla cyrku.
• Cyrk "Zalewski". W 2000 r. w czasie występów w Elblągu do grupy pikietujących podbiegło kilku ochroniarzy cyrku, pobiło aktywistów Frontu Wyzwolenia Zwierząt, wrzuciło do błota (incydent miał miejsce w czasie silnego deszczu), potargało ich transparenty. Wszystko wydarzyło się na oczach widzów wychodzących po jednym ze spektakli - nikt nie interweniował. Wezwana policja zareagowała jedynie stwierdzeniem, że ochroniarzy może co najwyżej spisać, a pikietującym wlepić kolegia za nielegalne zgromadzenie.
• Cyrk "Zalewski" po raz kolejny. W sierpniu 2001 w Tychach nastąpił podobny jak akapit wyżej incydent - do trójki aktywistów kolektywu Luna (w tym jednej dziewczyny), którzy rozdawali ulotki podbiegła grupa ochroniarzy, aktywiści zostali poturbowani, a ulotki odebrane. Po przybyciu wezwanej policji przedstawiciel dyrekcji cyrku usiłował przekonać policjantów, że zrobiono to ze strachu przed aktywistami i "tacy jak oni podpalają w nocy wozy".
• Jeden z cyrków, jego nazwy jednak już nie pamiętam, po występach w czasie upałów w Tychach w 1995 lub 1996 r. wyjeżdżając pozostawił za sobą przykrą "niespodziankę". Po kilku dniach od wyjazdu menażerii, w pobliżu torów kolejowych znaleziono martwą fokę.

7. KTO NIE LUBI CYRKÓW?

• Warto zwrócić uwagę, że w utworach znanych ludzi można odnaleźć motywy antycyrkowe. Przykładem może być wiersz "Cyrk" Wisławy Szymborskiej (kto chce, ten odnajdzie). Warto też poszperać wśród rysunków E. Lutczyna. Jeden z nich przedstawia małego chłopca ubranego w strój cyrkowca, z batem w ręku, rozradowanego, stojącego nad chodzącymi dookoła niego małymi pluszowymi misiami. Nakręcanymi pluszowymi misiami. Warto zwrócić uwagę, że misie te mają cokolwiek smutne miny.
• W 1981 r. w Wielkiej Brytanii na Konferencji Narodowego Związku Kierowników Szkół zalecono, aby dzieci nie zachęcać do uczestnictwa w pokazach poniżających zwierzęta.
• Cyrki, w których prowadzi się tresurę zwierząt, mają zakaz wjazdu do Bielska-Białej, Skandynawii (dopuszczalna jest tam tresura koni i psów), ok. 160 miast Wielkiej Brytanii, 13 Australii, 2 Nowej Zelandii, niektórych z miast w Szwajcarii, Stanach Zjednoczonych i Kanadzie.
• Dobrze jest też przyjrzeć się "Deklaracji o upowszechnianiu wśród młodzieży ideałów pokoju, wzajemnego poszanowania i porozumienia między narodami" (Uchwalona przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych 27.12.1965, rez. 2037/XX). Art. 2 mówi: "Wszystkie środki wychowawcze powinny krzewić wśród młodzieży ideały pokoju, HUMANITARYZMU, wolności i solidarności międzynarodowej..." (podkreślenie własne). Z kolej początek artykułu 6. tej samej deklaracji mówi: "Głównym celem wychowania młodzieży winno być rozwijanie wszystkich jej zdolności i kształcenie jej w kierunku zdobycia wyższych zasad moralnych...".
• W czerwcu 2001 nieformalne stowarzyszenie Luna rozpoczęło kampanię "Szkoło, nie ucz znieczulicy!" skierowaną przeciwko informowaniu o przedstawieniach i propagowaniu cyrków z tresurą dzikich zwierząt w szkołach. W ramach kampanii aktywistom Luny udało się skontaktować z psychologami z Uniwersytetu Śląskiego, którzy wypowiedzieli się negatywnie na temat tego, w jaki sposób oglądanie dzikich zwierząt zmuszanych do nienaturalnych dlań zachowań wpływa na psychikę dzieci.

STARORZYMSKIE TRADYCJE WIECZNIE ŻYWE