WABIKI NA BAGNACH BIEBRZAŃSKICH

Od 1999 r. WWF Polska i Towarzystwo Biebrzańskie, wspólnie z Biebrzańskim Parkiem Narodowym, prowadzą na bagnach biebrzańskich eksperyment polegający na próbie odrodzenia tradycji koszenia bagiennych łąk. Kosząc łąki chcemy odtworzyć korzystne warunki do gniazdowania takich ptaków jak rycyki, krwawodzioby i bataliony, które do lęgów wymagają krótkiej roślinności. - wyjaśnia Małgorzata Znaniecka, kierownik projektu WWF "Biebrzański Park Narodowy". Liczymy na to, że technika przywabiania ptaków przy pomocy sztucznych sobowtórów, stosowana czasami w łowiectwie, może być wykorzystana także dla celów ochrony przyrody. Prawdziwe ptaki przelatujące nad biebrzańską łąką, jeśli zauważą przedstawicieli swego gatunku odbywających na dole toki godowe, mogą się zainteresować tym terenem na własne potrzeby.

Po skoszeniu "Batalionowej Łąki" w 1999 r., po piętnastu latach przerwy, powróciły na nią rycyki i krwawodzioby. Nie pojawiły się natomiast niegdyś bardzo liczne na tych terenach bataliony. Być może bataliony jeszcze nie odkryły, że na "Batalionowej Łące" znów zapanowały warunki sprzyjające odbywaniu toków i lęgów. - mówi Ewa Kozłowska z Towarzystwa Biebrzańskiego prowadząca projekt "Batalionowa Łąka".

Aby zachęcić te ptaki do powrotu na "Batalionową Łąkę" dzieci z biebrzańskich szkół już po raz drugi wykonają i umieszczą na niej wabiki. Czy tym razem zainteresują one i przywabią na łąkę prawdziwe bataliony - przekonamy się już wkrótce. Efekty prowadzonych zabiegów ochronnych są dokładnie obserwowane przez naukowców m.in. z Biebrzańskiego Parku Narodowego. - dodaje Małgorzata Znaniecka (WWF). Innym problemem jest zachęcenie rolników do powrotu do tradycyjnej metody ręcznego wykaszania bagiennych łąk. Bardzo liczymy, że unijne programy rolno-środowiskowe będą taką zachętą dla biebrzańskich rolników. To właśnie oni będą mogli skorzystać z dofinansowania koszenia wartościowych przyrodniczo bagiennych łąk już w ramach projektów pilotażowych programu rolno-środowiskowego, finansowanego z funduszy SAPARD. Finansowanie jest zaplanowane od teraz aż do roku 2006.

Dodatkowych informacji udziela:
Małgorzata Znaniecka, kierownik projektu WWF "Biebrza": Mznaniecka@wwf.pl, 0-604/261-525

PIENIĄDZE UTOPIONE W ZAPORACH

WWF Światowy Fundusz na rzecz Przyrody ostrzega, że inwestorzy ryzykują corocznie utratę prawie 40 mld USD realizując projekty budowy zapór. Przyczyną są poważne długoterminowe koszty środowiskowe, społeczne i ekonomiczne, które nie są uwzględniane na etapie projektowania.

Jak wynika z wydanego w tym tygodniu przez WWF Przewodnika dla inwestujących w budowę zapór, wielu inwestorów nie przeprowadza dokładnych analiz, które pozwoliłyby im ocenić długoterminową opłacalność i społeczną akceptację projektu zapory, zanim zdecydują się na jej finansowanie. Przewodnik podkreśla, że zapory są często postrzegane jako łatwe rozwiązanie dla całego szeregu problemów, takich jak niedobory wody czy rosnące zapotrzebowanie na energię elektryczną. Jednak bez właściwej analizy potrzeb oraz konsekwencji budowy zapory, inwestorzy ryzykują zarówno pieniądze, utopione w nieopłacalnym przedsięwzięciu, jak i swoją reputację.

Inwestorzy nie mogą dłużej pozostawać głusi i ślepi na długofalowe skutki realizacji projektów wodnych na świecie - podkreśla Jamie Pittock, dyrektor Programu WWF "Żyjące wody". Jeśli mamy rozwiązać problem milionów ludzi żyjących bez dostępu do wody pitnej, w skrajnie złych warunkach sanitarnych, musimy zacząć odchodzić od przestarzałych koncepcji budowy zapór, kanałów i przerzutów wody miedzy zlewniami.

Wydany przez WWF przewodnik przestrzega, że najczęstsze finansowe pułapki związane z budową zapór to nadmiernie optymistyczne prognozy zysków, przekroczenie kosztów i czasu realizacji inwestycji, korupcja miejscowej administracji, a także nieuwzględnione koszty utrzymania i wyłączenia zapory z eksploatacji. Większości z nich można byłoby uniknąć, gdyby inwestorzy stosowali zalecenia Światowej Komisji ds. Zapór. Oznacza to dokładne przeanalizowanie zasadności budowy zapory, wszystkich skutków realizacji inwestycji oraz możliwych rozwiązań alternatywnych, przed przystąpieniem do finansowania.

Zdaniem WWF, przestrzeganie tych zaleceń ułatwi gospodarowanie zasobami wodnymi w taki sposób, aby umożliwić zaspokojenie potrzeb milionów ludzi z nich korzystających. Przykładowo, wartość rynkowa samych tylko ryb odławianych w dorzeczu Mekongu wynosi rocznie 1 mld USD. Jednak inwestycje hydrotechniczne i energetyczne, takie jak zapory, w poważny sposób zagrażają tym zasobom, negatywnie wpływając na sytuacje 73 milionów ludzi żyjących nad Mekongiem, dla których ryby są głównym źródłem pożywienia.

WWF wzywa instytucje odpowiedzialne za finansowanie zapór, aby w toku planowania inwestycji w pierwszym rzędzie uwzględniały ochronę istniejących ekosystemów wodnych. Dotychczasowe gospodarowanie zasobami wodnymi to przysłowiowe podcinanie gałęzi na której siedzimy - powiedział Jamie Pittock.

Więcej informacji:

Jacek Engel, kierownik Projektu Wisła, WWF Polska, 0-608/384-242, jengel@wwf.pl

Doug Walker, Communications Manager, WWF Dams Initiative, +44/790 1687998, DWalker@wwf.org.uk

Mitzi Borromeo, Press Officer, WWF International, +41/70 4773553, Mborromeo@wwfint.org, http://www.panda.org/dams

Światowa Komisja ds. Zapór (The World Commission on Dams - WCD), utworzona przez Bank Światowy i IUCN w 1998 roku, przeprowadziła kompleksowe studium funkcjonowania i konsekwencji budowy wielkich zapór a następnie opublikowała raport (Dams and Development: A New Framework for Decision-Making), w którym zawarła rekomendacje dla decydentów.

OBSZARY NATURA 2000 W DOLINIE ODRY

Dolina Odra na całej swojej długości jest korytarzem ekologicznym o znaczeniu międzynarodowym. Mimo że duża część biegu rzeki została uregulowana i obwałowana, długie odcinki doliny Odry wciąż zachowały swoje wysokie walory przyrodnicze. Aktualne badania naukowe wskazują, że lasy łęgowe nad Odrą - biorąc pod uwagę ich powierzchnię i stan jakościowy - należą do najlepiej zachowanych w całej Europie. Rzadkie i zagrożone gatunki roślin i zwierząt, ujętych w załącznikach dyrektyw "siedliskowej" i "ptasiej" wciąż znajdują wzdłuż Odry przestrzeń życiową. Pomimo ogromnych wartości przyrodniczych doliny Odry, te cenne obszary nie są dotychczas adekwatnie chronione. Na przykład jeden z najcenniejszych w Europie kompleksów lasów łęgowych położony na odcinku Odry środkowej, pomiędzy Brzegiem Dolnym a Ścinawą, który w opinii przyrodników zasługuje na ochronę w randze Parku Narodowego do dziś nie jest objęty żadną formą ochrony prawnej. Można przypuszczać, że plany regulacji rzeki i budowy stopnia wodnego na tym odcinku rzeki skutecznie blokowały próby powołania obszaru chronionego. Wymogi dyrektyw Unii Europejskiej, które nakazują ochronę siedlisk i gatunków o znaczeniu europejskim mogą jednak tą sytuację zmienić.

Przed dniem wstąpienia do Unii Europejskiej Polska musi, zgodnie ze zobowiązaniami, opracować system obszarów, które zostaną zgłoszone do objęcia ochroną w ramach sieci NATURA 2000. W skali całego kraju jest to zadanie ogromne, a ze względu na niskie środki przeznaczone przez rząd na realizację tego zadania dotychczasowe prace opierają się głównie na analizie dostępnych danych literaturowych a nie na rzeczywistym rozpoznaniu przyrodniczym. Z tego względu środowiska naukowe i organizacje pozarządowe podjęły własne, niezależne próby oszacowania wartości cennych dla przyrody obszarów.

Rozpoznanie przyrodnicze doliny Odry na potrzeby wyznaczenia obszarów spełniających kryteria sieci NATURA 2000 zostało przeprowadzone dzięki współpracy WWF Polska (Światowy Fundusz na rzecz Przyrody) z Dolnośląską Fundacją Ekorozwoju.

Wyznaczenie obszarów w dolinie Odry, które kwalifikują się do sieci NATURA 2000 i wykonanie wymaganej przez Wspólnotę (UE) dokumentacji (Standardowe Formularze Danych, mapy etc.) było możliwe dzięki wcześniejszym materiałom zebranym podczas opracowywania Atlasu obszarów zalewowych Odry (WWF Germany, 2000). Chociaż nasze prace nad identyfikacją obszarów NATURA 2000 obejmowały obszar samej jedynie doliny Odry (stanowiącej około 1,2% powierzchni Polski), trwały one ponad rok, zaangażowanych w nie było bezpośrednio 9 przyrodników oraz około 30 konsultantów i współpracowników pracujących na co dzień w instytucjach i organizacjach związanych z ochroną przyrody Nadodrza (w Czechach z CHKO Poodrzi, AOPK filia Ostrava oraz w Polsce ze Stowarzyszenia BIOS z Opola, Muzeum Przyrodniczego we Wrocławiu oraz lubuskiego Klubu Przyrodników). Zaznaczyć przy tym należy, że w ramach tych prac nie przeprowadzano na wszystkich odcinkach doliny Odry kartowania gatunków z Dyrektywy Siedliskowej.

W wyniku przeprowadzonych prac w dolinie Odry:

• stwierdzono występowanie 20 typów siedlisk z Anexu II dyrektywy siedliskowej, w tym cztery typy siedlisk o znaczeniu priorytetowym,
• w czeskiej części doliny Odry rozpoznano 2 obszary spełniające kryteria sieci NATURA,
• w polskiej części doliny Odry wyznaczono 26 obszarów spełniających kryteria sieci NATURA 2000 o łącznej powierzchni 146 750 ha,
• z całej doliny Odry (o powierzchni 3600 km2), około 1700 km2 jest proponowane do włączenia w sieć NATURA 2000. Stanowi to łącznie 47% powierzchni doliny Odry (propozycja rządowa oraz propozycja NGO),
• wypełniono SDF dla każdego z obszarów, granice proponowanych ostoi naniesiono na mapy.

WWF Polska oraz DFE przedstawiły wyniki prac oraz charakterystykę poszczególnych obszarów wszystkim zainteresowanym instytucjom, organizacjom i osobom w każdym województwie leżącym nad Odrą w czasie cyklu konferencji na przełomie września i października 2002 r. Opracowane materiały zostały przekazane Wojewódzkim Zespołom Realizacyjnym, Ministerstwu Środowiska oraz Instytutowi Ochrony Przyrody PAN w Krakowie. Naszym wspólnym celem jest bowiem zachowanie i ochrona europejskiego dziedzictwa przyrody. Dlatego mamy wielką nadzieję że proponowane przez nas obszary w dolinie Odry będą w przyszłości skutecznie chronione w ramach europejskiej sieci obszarów chronionych NATURA 2000. Więcej informacji na ten temat znajdą Państwo na stronie http://www.wwf.pl/odra1.php