czyli
Łatwa Ewidencja Transakcji Systemu
Istotą LETS są transakcje, które zawierają ze sobą uczestnicy systemu. Znaczenie tych transakcji jest bardzo wszechstronne dla życia społeczności: od efektów czysto ekonomicznych, po społeczne i psychologiczne, gdy przyczyniają się one do kultywowania wzajemnych kontaktów i wzmacniają więzi sąsiedzkie. Szczegółowe omówienie korzyści, jakie przynieść może rozwinięcie systemu zostawmy sobie na potem. Później też szczegółowo omówimy etapy powstawania systemu. Teraz skupmy się na samych transakcjach i ich ewidencjonowaniu. Jest ono banalnie proste.
Zacznijmy jednak od tego, że aby móc zawierać transakcje, trzeba najpierw wiedzieć, co sami mamy do zaoferowania innym i co inni mogą zaoferować nam. Zakładam, że każdy wie, czego potrzebuje. LETS sporządza informację na temat towarów, usług, możliwości i umiejętności, które mają do zaoferowania uczestnicy sieci. Trafia ona do nich w skondensowanej formie, na wzór raportu czy gazetki reklamowej. Lista ofert i zapotrzebowania zawiera także listę wszystkich uczestników sieci, ich numery rejestracyjne oraz kontakt telefoniczny lub adres. Sporządzają ją etatowi" pracownicy administracyjni LETS, którzy wykonują tę pracę za wynagrodzenie w wewnętrznej walucie systemu (wystarcza czasem tylko jedna taka osoba). Jej wynagrodzenie, jako koszty administracyjne, jest regularnie odpisywane z kont uczestników sieci. Osoba ta, oprócz sporządzania raportu ofert i zapotrzebowania, ewidencjonuje transakcje. Transakcje ewidencjonuje się poprzez funkcjonowanie systemu książeczek czekowych, które wydawane są przez osoby prowadzące rachunki lub poprzez zgłoszenie transakcji przez jednego z partnerów transakcji. Może być do tego przydatny komputer (są nawet specjalne programy do obsługi LETS W języku angielskim), ale znane są systemy o dużej liczbie członków, w których wszystkich operacji księgowych dokonuje się "ręcznie".
Przyjrzyjmy się, jak to wszystko wygląda, używając prostego przykładu.
Przyjmijmy, że inicjujemy działanie systemu. Walutą systemu jest 1 zielony = 1 złotemu (taka relacja ułatwia uczestnikom określanie wartości towarów i usług). Dla uproszczenia przykładu, na początku mamy tylko 4 uczestników LETS: Andrzej, Ania i Adam oraz Jan - aktywista sieci, który ją założył i na początku prowadzi. Jan zebrał od wszystkich informacje i sporządził zestawienie ofert i zapotrzebowania, które to zestawienie trafiło następnie do wszystkich zainteresowanych. Wynika z niego, co następuje:
Andrzej
dysponuje samochodem, może więc zadziałać w razie potrzeby jak
taksówka na telefon (cena każdorazowo do uzgodnienia);
Ania
potrafi upiec smaczne ciasta i torty, może popołudniami zaopiekować
się dziećmi osób, które będą potrzebowały udać się gdzieś bez swoich pociech
oraz chce sprzedać używaną maszynę do pisania;
Adam
odsprzeda rower i kilka pozycji ze swojego księgozbioru, może także
podczas różnych okazji i uroczystości zagrać na akordeonie, służy
naprawami elektrycznych urządzeń domowych;
Jan (oczywiście, oprócz obsługi systemu) oferuje lekcje języka
angielskiego dla dzieci i dorosłych,.
Zapotrzebowanie na używany komputer zgłosił Andrzej. Ania zaś zgłosiła
potrzebę dokształcania swoich zaniedbanych w młodości zdolności
muzycznych.
W ciągu pierwszego miesiąca działania systemu doszło do kilku transakcji. Osoby już się znały, ale mimo to tylko kilkakrotnie skorzystały z rozliczeń w wewnętrznej walucie (niejako na próbę, testując przydatność systemu i rozwijając w sobie zaufanie do niego). Oto te transakcje:
1. Ania skorzystała z oferty "taxi" Andrzeja, gdy wybierała się do
przyjaciółki w odległym o kilkanaście km miasteczku. Ania z Andrzejem ustalili
cenę na 2 zielone. Ania: - 2 zielone, Andrzej: + 2
zielone.
2. Ania zaopiekowała się przez kilka godzin synkiem Adama, gdy ten grał
akurat na weselu swojego przyjaciela. Adam zmuszony" był zapłacić 10
zielonych. Adam: - 10 zielonych, Ania: + 10 zielonych.
3. Ania po spotkaniu z Adamem zdecydowała się na lekcje muzyki u niego.
Za 4 godziny w miesiącu zapłaciła 20 zielonych. Ania: - 20 zielonych, Adam: +
20 zielonych.
4. Andrzej nie mając gotówki na komputer zdecydował się na używaną
maszynę Ani. Kosztowało go to 72 zielone. Andrzej: - 72 zielone, Ania: + 72
zielone.
5. Synek Adama rozpoczął u Jana lekcje angielskiego. Za 8 godzin w
miesiącu Adam zapłacił 45 zielonych. Adam: - 45 zielonych, Jan: + 45
zielonych.
6. Jan skorzystał z "taksówki" Andrzeja, by dojechać do tej samej
miejscowości co Ania, lecz kosztowało go to 3 razy drożej, gdyż oderwał
Andrzeja od rodzinnej kolacji, w związku z czym ten mniej był chętny, aby z
nim jechać. Na szczęście nie odmówił, bo pewnie Jan musiałby pożyczyć rower od
Adama, gdyż żaden autobus o tej porze już nie kursował, a sprawa była pilna.
Jan: - 6 zielonych, Andrzej: + 6 zielonych.
7. Koszty administracyjne systemu, jakie w tym miesiącu zostały
poniesione, wynoszą 9 zielonych. Rozkładają się równo na uczestników sieci, a
więc: Andrzej: - 3, Ania: - 3, Adam: - 3 i Jan: + 9.
Operacje te notuje się na kontach w następujący sposób (w nawiasach podałem numer transakcji):
Operacja pierwsza:
(+)Andrzej(-) (+)Ania(-)
-----|------- -----|------
(1) 2| |2
Operacja druga:
(+)Adam(-) (+)Ania(-)
-----|------- -----|------
(2) |10 10|
W ten sposób postępujemy dalej - pamiętając, że przychody zapisujemy po
stronie (+), a wydatki po stronie (-). Po pierwszym miesiącu sytuacja na
kontach uczestników LETS wygląda następująco:
(+)Andrzej(-) (+)Ania(-)
-----|------- -----|------
(1) 2| (1) |2
-----|------- -----|-------
(4) |72 (2) 10|
-----|------- -----|-------
(6) 6| (3) |20
-----|------- -----|-------
(7) |3 (4) 72|
-----|------- -----|-------
| (7) |3
-----|------- -----|-------
8|75 82|25
(+)Adam(-) (+)Jan(-)
-----|------- -----|------
(2) |10 (5) 45|
-----|------- -----|-------
(3) |72 (6) |6
-----|------- -----|-------
(5) |45 (7) 9|
-----|------- -----|-------
(7) |3 54|6
-----|-------
20|58
Jeśli odejmiemy teraz od plusów minusy okaże się, że
Andrzej "zaciągnął"
kredyt w wysokości 67 zielonych, Ania ma na koncie 57 zielonych, Adam podobnie
jak Andrzej też "wziął" kredyt, tyle że mniejszy - w wysokości 38 zielonych,
Jan zaś ma 48 zielonych na plus. Jeśli dodać do siebie wszystkie te końcowe
stany, okaże się, jeśli nie pomyliliśmy się w obliczeniach i zapisie, że
bilansują się one do zera:
-67+57-38+48=0
Nowy miesiąc rozpoczyna się dla członków sieci z takim stanem kont, jakie
wygospodarowali w poprzednim miesiącu:
Andrzej: -67
Ania: +57
Adam: -38
Jan: +48
Dołącza dwoje nowych uczestników systemu: Bartek i Beata. Ich konta,
oczywiście, startują od zera.
Zwróćmy uwagę, że w tym pierwszym miesiącu, bez używania tradycyjnych pieniędzy, dokonaliśmy transakcji o łącznej wartości: 164 zielonych, co porównywalne jest z taką samą ilością w złotówkach. Mogliśmy zaspokoić swoje potrzeby, nawet gdy nie dysponowaliśmy gotówką, co miało miejsce w przypadku Andrzeja, który w ten sposób kupił maszynę od Ani.
Transakcja Kwota (1) 2 (2) 10 (3) 20 (4) 72 (5) 45 (6) 6 (7) 9 ----------------------- razem: 164 zielone
Ciekawą rzecz można zaobserwować także w przypadku kształtowania się wartości przejazdu "taksówką" Andrzeja. Bilet autobusowy do miejscowości, do której Andrzej woził Anię i Jana kosztuje 3,5 złotego. Cena ta jest stała, bez względu na to, czy Jan jest gotów zapłacić za podróż 2 razy więcej, czy tylko połowę tej ceny. Można powiedzieć, że LETS daje szansę każdorazowo autentycznie oszacować wartość towarów i usług, wymienianych wewnątrz systemu.
Sytuacja jest, oczywiście, bardziej skomplikowana, gdyż znajomość cen, jakie występują na oficjalnym rynku, oddziaływuje przecież na określanie wartości towarów i usług wewnątrz systemu LETS. Żywy system zdobywa pod tym względem jednak pewną autonomię, zwłaszcza po dłuższej praktyce. A żywy system to taki, w którym nie ustają transakcje. Ich trwanie jest głównym wyznacznikiem dobrze działającego systemu. Nie wspominam tu o jakości towarów i usług, gdyż bliskie relacje między uczestnikami sieci (zwykle uczestników tych jest od kilkudziesięciu do kilkuset, ale liczba ta dochodzi czasem do 2 tys.) najczęściej gwarantują solidne podejście do wykonywanej pracy.
Przygotowując aktualną informację na temat ofert i zapotrzebowania oraz stanu kont uczestników systemu LETS, a także podczas ewidencji transakcji warto pamiętać o kilku istotnych sprawach. Każde zestawienie ofert i zapotrzebowania, które w formie gazetki reklamowej rozsyłane jest do uczestników sieci zwykle raz lub dwa razy na miesiąc, powinno zawierać także imiona i nazwiska, numery rejestracyjne oraz adresy i numery telefonów członków LETS. Numer rejestracyjny otrzymują oni przystępując do sieci - można te numery traktować jako numery ich rachunków. Poza tym, dołączyć można do tych informacji aktualne stany kont i wielkość obrotów osoby, do której wysyła się zestawienie - ma to na celu weryfikację ewentualnych pomyłek (uczestnicy powinni sami kontrolować poprawność swoich rachunków). Informacje te powinny być także dostępne dla innych członków. Daje to możliwość wglądu, czy np. ktoś systematycznie nie nadużywa systemu, samemu nie tworząc nowych wartości.
Takie zestawienie ofert i zapotrzebowania można sporządzić w prostej formule, wymieniając tylko zgłoszone oferty i potrzeby oraz kontakty do osób, które je zgłaszały, na końcu zaś dołączyć zestawienie członków systemu z informacjami na temat ich rachunków. Można także nadać owemu zestawieniu bardziej wyrafinowaną formę graficzną czy też wręcz zamienić je na lokalną gazetkę, która byłaby forum dla uczestników LETS, a może i całej społeczności lokalnej.
Do zgłaszania transakcji można użyć różnych środków, np. krótkiego
potwierdzającego formularza, telefonu czy specjalnie przygotowanej książeczki
czekowej. Bez względu na sposób przekazania informacji o transakcji powinna
ona zawierać następujące elementy:
* strony transakcji (imiona + numery rejestracyjne);
* krótki opis przedmiotu transakcji;
* wartość transakcji;
* datę transakcji.
Należy pamiętać, że transakcję musi potwierdzić osoba, z konta której mają być
przekazane "pieniądze" na konto innego uczestnika.
Rejestrujemy transakcje, pamiętając także o wyżej
wymienionych elementach.
Można do tego użyć już gotowych druków lub programów komputerowych używanych w
tradycyjnej księgowości lub samemu narysować odpowiedni wzór tabelek i
powielić go. Wzór taki mógłby wyglądać następująco:
Imię i nazwisko uczestnika:
Adres:..................................
Numer rejestracyjny:.......................
Data przystąpienia do sieci:............
Data
Druga strona transakcji:
Imię i nazwisko ...........
Nr rejestracyjny
Przedmiot transakcji
Wartość transakcji
dochód
wydatek
bilans
Razem:
Warto stale posiadać opracowane i powielone: krótką informację na temat działania systemu oraz formularze dla nowych członków.
Janusz Reichel
"ZIELONE BRYGADY" 4(70), KWIECIEŃ'95 S.51