ZADZIW SIĘ DZIWONIĄ

W Rezerwacie Świder (woj. warszawskie i siedleckie, utw. w 1978 r.) strefa ochrony ogranicza się do koryta rzeki i przylegającego pasa terenu o szerokości jedynie 20 m. Ledwie jakiś zwierzak zdąży się rozpędzić wyruszając na wędrówkę czy też na poszukiwanie towarzysza życia, jak kończy się bezpieczna dla niego strefa i trzeba - niestety - zawracać.

Oprócz tego granica rezerwatu przebiega ok. 1500 m przed ujściem Świdra do Wisły, mimo że odcinek przyujściowy należy do najcenniejszych pod względem faunistycznym i krajobrazowym, a o szkodliwości takiej izolacji genetycznej od istotnego ciągu migracyjnego, jaki stanowi Wisła, nie trzeba przekonywać. W trakcie wieloletnich własnych obserwacji nad Świdrem stwierdziłem występowanie 91 gatunków ptaków, z czego 75 gatunków w odcinku przyujściowym, nie wchodzącym w skład rezerwatu - pisze przyrodnik Przemysław Stolarz. Z wymienionych przez niego ptaków zaciekawia nas wyjątkowo ładna nazwa - dziwonia. Znaleziony w encyklopedii rysunek karminowo-czerwonego ptaszka wygląda bardzo sympatycznie. Nie jesteśmy ekologami, po prostu lubimy, jak ptaki śpiewają - pod tym hasłem Stowarzyszenie Komuna Otwock prowadziło kampanię przeciwko budowie żwirowni nad Wisłą. Nie trzeba być naukowcem, ornitologiem, aby wstawiać się za zagrożonymi fragmentami ginącej, dzikiej przyrody, aby umieć podziwiać dziwonię.

Tym razem prosimy was o pomoc dla doliny Świdra. Zdajemy sobie sprawę, że Świder jest dla mieszkańców okolic ulubionym miejscem wypoczynku i że nie sposób ograniczyć dostępu do plaż i nadrzecznych polanek. Jednak status rezerwatu, formy ochrony mającej na celu zachowanie w stanie możliwie niezmienionym pewnych fragmentów przyrody, pozwoli cieszyć się tą piękną rzeczką nie tylko nam, ale i innym jej mieszkańcom, chociażby wydrom czy zimorodkom.

Każdy podpis jest ważny, bardzo liczymy na Waszą pomoc^*).

Uwaga!!! Wśród osób nadsyłających podpisy rozlosowane zostaną cenne nagrody, m.in. 4-tomowy "Zarys dziejów Komuny Otwock", 10 odznak "Zasłużony dla przyrody ojczystej" oraz zestaw "Mały Eko-Terrorysta". Poszukujemy również autorów rysunków do plakatu, na którym umieszczone zostanie hasło: "Minister Transportu ostrzega: korzystanie z autostrad jest najczęstszą przyczyną chorób nowotworowych i zawału serca". Na tym kończymy i jak zawsze zapraszamy do Ponurzycy.

Adres:

Stowarzyszenie Komuna Otwock Departament Ekologów Radykalnych c/o Lila Dawidziuk Wronia 4/5 05-400 Otwock

^*) Patrz: Petycje.

INTERPELACJA POSELSKA
skierowana do P. Włodzimierza Cimoszewicza,
Prezesa Rady Ministrów

W SPRAWIE RZEKOMO NADZWYCZAJNEJ OCHRONY STARYCH DRZEW
O CHARAKTERZE POMNIKOWYM W PUSZCZY BIAŁOWIESKIEJ

27.8. br. Dyrektor Generalny Lasów Państwowych w Decyzji nr 24 w sprawie wprowadzenia nadzwyczajnej ochrony starych drzew o charakterze pomnikowym - żywych i obumarłych oraz rzadkich drzew w Puszczy Białowieskiej zrobił krok wstecz w ochronie drzew puszczańskich podwyższając wielkości pierśnicy (obwodu pnia) dla dębów, lipy drobnolistnej, klonu zwyczajnego i jesionu od 5 do 20 cm - przez co umożliwił wycinkę drzew dotychczas objętych ochroną.

Organizacje społeczne zaangażowane w ochronę Puszczy Białowieskiej zauważają, iż proponowane pierśnice drzew dla wszystkich gatunków są tak wygórowane, że w większości okazy takie można by uznać za drzewa pomnikowe na podstawie ustawy o ochronie przyrody.

Ponadto, mimo objęcia ochroną sosny, przyjęta dla niej wielkość pierśnicy 80 cm nie uwzględnia zróżnicowania wielkości osobników w zależności od siedliska. W ten sposób praktycznie wyłączone z ochrony będą sosny rosnące na ubogich siedliskach np. boru suchego i boru bagiennego.

Towarzystwo Ochrony Puszczy Białowieskiej zwróciło także uwagę, iż nadal nie objęte są ochroną stare okazy brzozy brodawkowej i omszonej oraz wierzb z wyłączeniem wierzby iwy.

W związku z powyższym chcielibyśmy spytać Pana Premiera:

1. Jak się mają powyższe decyzje wobec niedawnego, słusznego, choć niewątpliwie bardzo spóźnionego, dwukrotnego powiększenia Parku Narodowego i wobec licznych deklaracji przedstawicieli rządu o woli ochrony starych drzew w Puszczy Białowieskiej?
2. Czy Pan Premier wpłynie na zmianę powyższych decyzji w kierunku postulowanym przez organizacje społeczne?
3. Czy wobec powyższych faktów dowodzących, że prawo tzw. powielaczowe może być łatwo zmienione na niekorzyść przyrody Puszczy Białowieskiej, Pan Premier nie nakaże opracowania harmonogramu objęcia całej Puszczy najwyższą formą ochrony, jaką jest park narodowy, zgodnie z postulatami wielu środowisk naukowych i organizacji społecznych?

Tekst interpelacji poselskiej skierowanej na ręce Prezesa Rady Ministrów przez grupę 20 posłów Klubu Parlamentarnego Unii Wolności w dniu 25.9.96.

BIAŁOWIESKI PARK NARODOWY POSZERZONY!

18 lipca br. prezes Rady Ministrów podpisał rozporządzenie o poszerzeniu Białowieskiego Parku Narodowego o 5155 ha. Decyzja weszła w życie z dniem 30 lipca.

Poszerzenie BPN jest najważniejszym faktem w historii Puszczy Białowieskiej od czasu utworzenia Nadleśnictwa Rezerwat w 1921 roku (przemianowanego później na Park Narodowy). Ustalony w latach 20. obszar Rezerwatu - ok. 47 km² - pozostał niezmieniony w ciągu 75 lat, pomimo usilnych starań wybitnych przyrodników (m.in. prof. Władysława Szafera). W tym czasie tzw. zagospodarowana część Puszczy (po wojnie ponad 90% polskiej części PB) ulegała licznym, często rozległym i głębokim przeobrażeniom pod wpływem prowadzonej tu gospodarki leśnej.

Wszyscy przyrodnicy znający Puszczę Białowieską zgodni są co do tego, że jedyną szansę na uratowanie zachowanych jeszcze jej naturalnych fragmentów i przywrócenie naturalnego charakteru zniekształconym środowiskom może dać zwolnienie puszczańskich lasów z zadań produkcyjnych. Nadrzędną powinnością lasów Puszczy Białowieskiej, określającą zakres i możliwości ewentualnej realizacji innych funkcji, musi być ochrona przyrody.

Zdaniem Towarzystwa Ochrony Puszczy Białowieskiej, jak również tysięcy ludzi zaangażowanych w kampanię o poszerzenie BPN, jedynie status parku narodowego daje formalną gwarancję rzeczywistego przestawienia priorytetów zagospodarowania Puszczy i zachowania ostatniego nizinnego lasu naturalnego w Europie.

Park narodowy powinien obejmować obszar całej Puszczy Białowieskiej, czyli ok. 647 km². Poszerzony BPN stanowi niecałe 16% tej powierzchni. Liczne dane dotyczące rozmieszczenia w Puszczy naturalnych starodrzewów oraz występowania rzadkich gatunków roślin i zwierząt wskazują, że nie mogą mieć tu zastosowania alternatywne rozwiązania, polegające na strefowym rozluźnianiu reżimów ochronnych w miarę oddalania się od jądra - "starego" BPN. Najcenniejsze fragmenty puszczańskich lasów rozrzucone są dziś bardzo nierównomiernie - od najbliższego sąsiedztwa ścisłego rezerwatu po peryferyjne części Puszczy.

Rozumiemy ekonomiczne, organizacyjne, socjologiczne argumenty zwolenników stopniowej poprawy ochrony Puszczy Białowieskiej. Nie uznajemy jednak interpretacji faktu poszerzenia BPN, będącego jakoby kompromisem między ochroniarzami a leśnikami. Puszcza Białowieska nie może być przedmiotem takiego kompromisu. Dla nas, jak i dla wielu miłośników ojczystej przyrody poszerzenie Białowieskiego Parku Narodowego stanowi mały, ale bardzo ważny krok na drodze do ochrony całej Puszczy. Z całą pewnością właściwe i umiejętne wykorzystanie poszerzenia BPN stanie się katalizatorem tego procesu, aby za kilka lat cała Puszcza Białowieska została objęta najwyższą formą ochrony.

Do Białowieskiego Parku Narodowego przyłączony zostaje obszar leżący na północ od jego dotychczasowych granic oraz wąski pas wzdłuż granicy zachodniej (patrz mapka).

BPN wzbogaca się o dobrze zachowane środowiska sosnowych i sosnowo-świerkowych borów (brakowało tych pierwszych w "starym" BPN), przejmując jednocześnie sadzone młodniki, uprawy, zubożone i zniekształcone drzewostany. Do pracy w Parku przychodzą ludzie od lat zatrudnieni na tym terenie przez Lasy Państwowe, ze swoimi przyzwyczajeniami i specyficznym, "gospodarczym" spojrzeniem na las. Tym samym BPN przestaje być wygodnym dla administracji, ogrodzonym rezerwatem ścisłym. Wraz z poszerzeniem pojawią się wszelkie problemy, z jakimi borykają się wszystkie "normalne" parki narodowe w Polsce. Olbrzymia odpowiedzialność spoczywa na administracji BPN. Od niej w dużym stopniu zależy, jak zostanie zapisana otrzymana carte blanche Parku. Czy nowe problemy będą ją paraliżować czy też stymulować do odważnego, pozytywnego działania? Poszerzenie BPN stwarza po raz pierwszy okazję do zmiany image'u Parku Narodowego wśród lokalnej ludności - z ogrodzonego "rezerwatu dla naukowców" na park, w którym i z którego można żyć.

Tekst był drukowany w "Biuletynie Informacyjnym Towarzystwa Ochrony Puszczy Białowieskiej" TOPB nr 2-3.

PODLASKI PRZEŁOM BUGU

Pierwszy na terenie województwa bialskopodlaskiego Park Narodowy "Podlaski Przełom Bugu" utworzono rozporządzeniem nr 10 Wojewody Bialskopodlaskiego z 25.8.94 roku (z części istniejącego od 1991 roku Nadbużańskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu). Obszar Parku i jego otulina obejmują tereny nadbużańskie, położone od Nepli aż po Rusków w gminach: Łosice, Platerów, Sarnaki, Konstantynów, Janów Podlaski, Rokitno, Zalesie i Terespol o łącznej powierzchni 48 035 ha, w tym otulina zajmuje 17 131 ha.

Park powstał w celu ochrony walorów przyrodniczych - a w szczególności lasów, bagien, starorzeczy, zakoli rzecznych; krajobrazowych, historycznych i kulturowych fragmentów doliny Bugu oraz koryta tej rzeki w jego naturalnym stanie, a także ze względu na unikalność tych walorów w zasobach przyrodniczych Polski. Wokół Parku utworzono otulinę zabezpieczającą przed szkodliwym oddziaływaniem czynników zewnętrznych.

Na terenie Parku występują rzadkie w skali europejskiej ptaki, takie jak: puchacz, kraska, kulon i orlik krzykliwy. Wśród roślin chronionych spotyka się m.in. lilię złotogłów, storczyka borowego, tojada smukłego. Na Podlasiu występuje też kilkadziesiąt objętych ochroną sztuk cietrzewi i wilków. Wilki spotykane są w Lasach Parczewskich, obok Kijowca i Zabuża oraz Międzyrzeca Podlaskiego. Dominującym elementem środowiska przyrodniczego Parku są tereny leśne oraz połacie łąk i pastwisk pokrytych licznymi zadrzewieniami. Swoisty charakter podlaskiego krajobrazu oraz ukształtowanie terenu to efekt kilkakrotnych nawrotów i regresji lądolodu w okresie dwóch zlodowaceń (środkowopolskiego i bałtyckiego). Głównym walorem przyrodniczym Parku jest nie poddana regulacji, płynąca meandrującym korytem o dużym stopniu naturalności rzeka Bug. Liczne starorzecza, malownicza pradolina, dopływy i oczka wodne wytworzyły optymalne warunki dla występowania bogatej szaty roślinnej.

Na obszarze Parku wyróżnia się cztery strefy o zróżnicowanych walorach i wartościach przyrodniczo-krajobrazowych:

I strefa - obejmuje ona cztery istniejące rezerwaty przyrody i są to: Zabuże w gminie Sarnaki, Łęg Dębowy w gminie Janów Podlaski, Czapli Stóg oraz Szwajcaria Podlaska w gminie Terespol. Na obszarach rezerwatów obowiązują zakazy i nakazy określone w rozporządzeniach powołujących te obiekty.

II strefa - obejmuje tereny o wysokich walorach przyrodniczych - rezerwaty projektowane, kompleksy leśne, użytki ekologiczne, doliny rzek, bagna i torfowiska.

III strefa - obejmuje obszary typowych upraw rolniczych i krajobrazu rolniczo-leśnego z osadnictwem wiejskim i innym związanym głównie z obsługą rolnictwa.

IV strefa - obejmuje ona tereny, które są użytkowane gospodarczo lub które pełnią funkcje turystyczno-wypoczynkowe o znacznym stopniu intensywności, wymagające podjęcia działań porządkujących.

W chwili obecnej w województwie bialskopodlaskim jest 15 rezerwatów przyrody o łącznej powierzchni 894 ha, zajmujących 0,17% powierzchni województwa. Do 13 istniejących już wcześniej, w styczniu '95 zostały dołączone dwa nowe rezerwaty leśne. Są to: Szwajcaria Podlaska oraz Stary Las.

Szwajcaria Podlaska to obszar lasów, łąk i wód o powierzchni 24 ha z licznymi malowniczymi wąwozami i jarami, położony w gminie Terespol na skarpie Bugu, przy ujściu rzeki Krzny. Powołanie rezerwatu ma na celu ochronę ze względów naukowych, dydaktycznych i krajobrazowych urozmaiconych drzewostanów położonych na skarpie rzeki Bug, z licznymi drzewami o charakterze pomnikowym oraz z dużym udziałem roślin rzadkich i chronionych. W rezerwacie występują rzadkie okazy runa leśnego, okazały starodrzew grądowy z pięknymi sosnami, dębami, lipami i topolą białą. Dodatkowym bogactwem krajobrazu rezerwatu są starorzecza.

Stary Las to obszar objętych rezerwatową ochroną lasów o powierzchni 5,88 ha w gminie Konstantynów. Nazwa rezerwatu nie jest przypadkowa. Pochodzi od występujących tam kilkudziesięciu modrzewi i świerków. Jest to fragment dobrze wykształconego grądu z licznymi okazami drzew pomnikowych sosny, jesionu, dębu i brzozy, chroniony ze względów naukowych i dydaktycznych.

W obu rezerwatach wprowadzono następujące zakazy:

1. Pozyskiwania, niszczenia lub uszkadzania drzew i innych roślin - z wyjątkiem przypadków uzasadnionych potrzebami gospodarstwa rezerwatowego, ujętych w planie ochrony.
2. Zbioru wszystkich dziko rosnących roślin, a w szczególności owoców, nasion i grzybów - z wyjątkiem zbioru nasion na potrzeby lasu.
3. Polowania, chwytania, płoszenia i zabijania dziko żyjących zwierząt, niszczenia nor i legowisk zwierzęcych, gniazd ptasich i wybierania jaj oraz wędkowania wzdłuż rzeki (dotyczy rezerwatu "Szwajcaria Podlaska").
4. Wysypywania, zakopywania i wylewania odpadów lub innych nieczystości, zanieczyszczania wód i gleby oraz powietrza.
5. Niszczenia gleby lub zmiany sposobu jej użytkowania, w szczególności poprzez pozyskiwanie ściółki leśnej.
6. Zakłócania ciszy.
7. Palenia ognisk.
8. Stosowania środków chemicznych w gospodarce leśnej.
9. Zmiany stosunków wodnych.
10. Umieszczania na obszarze rezerwatów przyrody tablic, napisów, ogłoszeń reklamowych i innych znaków nie związanych z ochroną - z wyjątkiem znaków i tablic oznaczających przebieg linii granicy państwowej oraz pas drogi granicznej, znaków drogowych i innych znaków związanych z ochroną porządku i bezpieczeństwa.
11. Wstępu na teren rezerwatu poza miejscami wyznaczonymi przez wojewodę - z wyjątkiem służb ochrony przyrody oraz Straży Granicznej.
12. Ruchu pojazdów, z wyjątkiem pojazdów służb leśnych, służb ochrony przyrody oraz Straży Granicznej.

W rezerwacie dopuszczalne natomiast jest:

1. Prowadzenie badań naukowych za zgodą wojewody.
2. Prowadzenie akcji ratowniczej oraz działań związanych z ochroną granicy państwowej, bezpieczeństwem publicznym i z ochroną przeciwpożarową.
3. Wykonywanie zabiegów ochronnych, hodowlanych i pielęgnacyjnych za zgodą ministra ochrony środowiska, zasobów naturalnych i leśnictwa, udzielaną w przypadku potrzeby likwidacji nagłych zagrożeń ochranianej przyrody, nie ujętych w planie ochrony.
4. Wykonywanie prac związanych z ochroną brzegów rzeki Bug przed erozją (dotyczy rezerwatu Szwajcaria Podlaska).

Teren Parku ze względu na swą naturalność, piękny, zróżnicowany, a zarazem spokojny krajobraz oraz czyste wody i zdrowe powietrze jest idealnym miejscem rekreacji i wypoczynku dla osób pragnących bliskiego kontaktu z przyrodą.