"KONSERWATYZM NEW AGE" JOHNA GRAYA
John Gray, czołowy brytyjski filozof konserwatywny, związany dotąd z typową wolnorynkową prawicą, opublikował w 1993r. pracę pt. Beyond the New Right: Markets, Government and the Common Environment (Ponad Nową Prawicą: Rynki, Rząd i Wspólne Środowisko), w której postuluje rewolucyjną modernizację konserwatyzmu przez zaadaptowanie elementów myśli ekologicznej. Czytamy tam m.in.
Myśl teoretyczna Zielonych w sposób nieoceniony koryguje liberalny (Whiggish), antropocentryczny, tech nologiczny optymizm, który napędza wszystkie modernistyczne religie polityczne, i który, jako neo-liberalizm, zainfekował nawet większość tego, co uchodzi dziś za "konserwatyzm", (...) Moim argumentem jest, że istnieje wiele naturalnych związków między filozofią konserwatywną a myślą ekologiczną. Konserwatyści muszą nauczyć się od Zielonych, że obietnica niekończącego się globalnego wzrostu (...) jest złudna; natomiast oni (Zieloni - j.t.) muszą zwrócić swą uwagę na źródła legitymizacji (uznania legalności, prawomocności - j.t.), dzięki którym instytucje społeczne mogą zachować trwałość w gospodarce stacjonarnej (stationary-state economy). Odrzucając (...) neoliberalizm konserwatyści zwracają się jedynie ku starszej i zdrowszej tradycji torysowskiej, która zauważała iluzoryczność "suwerennego, autonomicznego wyboru" z liberalnej teorii, i dlatego obstawała przy prymacie wspólnego życia. Waga "zielonej" myśli dla dzisiejszych konserwatystów polega na tym, że przypomina ona konserwatystom o ich historycznym zadaniu chronienia społeczności i odnawiania ich przez pokolenia - w kontekście ograniczoności zasobów, który nakazuje stabilność, a nie wzrost, jako kardynalną konserwatywną wartość.
Gray nie ogranicza się do teoretyzowania - głośnym echem odbiło się jego wezwanie "prawdziwych konserwatystów" by głosowali na... Partię Pracy. Jeszcze niedawno jego idea konwergencji "czerwonych torysów", socjaldemokratów i ekologów przeciw indywidualistyczno-konsumpcyjnemu liberalizmowi byłaby traktowana jako absurdalna utopia. Dziś, gdy New Age przeistacza wszystkie dawne zjawiska w nowe jakości, staje się możliwa do urzeczywistnienia - a może nawet konieczna.
CZŁOWIEK, MASZYNA, ZWIERZĘ
Filozofem, dostrzegającym bardzo wyraźne podobieństwo między człowiekiem a zwierzęciem był żyjący w XVIIIw. Francuz, Julien Offray de LA METTRIE.
Ten oświeceniowy materialista był wykształcony w duchu filozofii kartezjańskiej. Odrzucił jednak przekonanie Kartezjusza o istnieniu odrębnej substancji myślącej, dającej człowiekowi hegemonię na Ziemi. Dla La Mettriego istniała tylko materia. W swojej filozofii zrównał on wszystkie żywe istoty i sprowadził je do poziomu maszyn (Człowiek - maszyna to tytuł głośnej w swoim czasie książki La Mettriego). Maszyn - na szczęście - nietrwałych, posiadających bardzo "niemaszynowe" umiejętności i właściwości. I tak, te żywe maszyny potrafią, zdaniem La Mettriego, intuicyjnie odróżniać dobro od zła, odczuwać ból, radość, mieć wyrzuty sumienia. W swoim postępowaniu zaś dążą do szczęścia przez uzyskanie wiedzy i dogodności życia. To wszystko La Mettrie mówił nie tylko o człowieku, ale i o zwierzętach. Była to nowość - dotychczasowa filozofia zachodnia zastrzegała dużą część tych umiejętności i właściwości z reguły tylko dla człowieka.
Istniejące między człowiekiem a zwierzętami różnice La Mettrie bagatelizował, uważał zresztą, że większość z nich można zniwelować. Owszem, tylko człowiek posługuje się mową. Jednak i zwierzęta przekazują sobie wzajemnie sygnały, a niektóre z nich np. małpy, mogą nauczyć się też mówić na wzór ludzki. To prawda, tylko człowiek stworzył bogatą i różnorodną kulturę. Jednak również i ta umiejętność niekoniecznie musi być czymś wyjątkowym. La Mettrie liczył, że dożyje chwili, kiedy małpy stworzą kulturę dorównującą ludzkiej. Nie udało mu się. Może uda się nam. Oczywiście, jeżeli wcześniej nie zlikwidujemy wszystkich małpich "konkurentów".
Grzegorz K.Wojsław
rys. Jakub 'QubaCube' Michalski
ALTERNATYWNE EKONOMIE
I TWORZENIE EKOLOGICZNEJ SPOŁECZNOŚCI
Zdrowy styl życia jest raczej wyjątkiem niż regułą w dzisiejszej społeczności. To jest podstawowy defekt współczesnych ekonomicznych systemów. Stwarza on potrzebę gruntownej przemiany ekonomicznej struktury społeczności.
Alternatywna ekonomia oznacza wykorzystanie innych rozwiązań niż system kapitalistyczny dominujący obecnie. Zdrowy ekonomiczny system powinien zawierać ekologiczne, humanistyczne
i duchowe wartości. Zarówno kapitalizm jak i komunizm są oparte na materialistycznych wartościach. Kładą one nacisk na dominującą rolę materialnych rzeczy w ludzkim życiu, na gromadzenie materialnych wartości i siły. Tylko w bardzo małym wymiarze nadają ważność intelektualnym i duchowym wartościom. W zasadzie lekceważą je całkowicie,
z wyjątkiem tych, które mają związek
z komfortem życia.
Upadek komunizmu jest jaskrawym dowodem niewydolności jego ekonomicznego systemu. Gospodarka kapitalistyczna, której celem jest maksymalizacja zysku, stwarza bariery między ludźmi, degeneruje środowisko i powoduje niestabilność finansową w skali całego globu. Te oznaki dziedzicznej słabości kapitalizmu mogą doprowadzić do jego upadku. System ekonomiczny, który obiecuje nieograniczone szczęście przez zdobywanie ograniczonych materialnych wartości, nie może wypełnić swych
obietnic. To jest spowodowane tym, że ludzkie pragnienie szczęścia jest nieograniczone, może być tylko zaspokojone przez osiągnięcie jego duchowego źródła. Nawet wtedy, gdy ludzie starają się osiągnąć to duchowe źródło nieograniczonego szczęścia, ich fizyczne potrzeby powinny być zaspokojone. System gospodarczy ma zaspokoić te potrzeby, podczas gdy system społeczny prowadzi ludzi do duchowych źródeł ostatecznego szczęścia. To może być osiągnięte przez edukację w celu wszechstronnego rozwoju, w tym duchowego.
Alternatywną teorią ekonomiczną,
opartą na ekologicznych, ludzkich i duchowych wartościach jest prout (Teoria Postępowego Wykorzystania). Została zaproponowana przez indyjskiego, ekologicznego filozofa - P. R. Sarkara. prout ceni wyżej dobro i rozwój wszystkich żywych istot niż koncentrację bogactwa w rękach niewielu jednostek. Według prout-u wszystkie żywe istoty są częścią kosmicznego procesu ewolucji, który zaczyna się od Nieskończonej Świadomości (Boskiej Miłości) i przejawia się w fizycznym świecie oraz ewolucji życia. Słabo rozwinięte żywe istoty fizycznie i psychicznie ewoluują do czasu, gdy po osiągnięciu poziomu ludzkiej istoty w końcu połączą się z Nieskończoną Świadomością. Podczas tego ewolucyjnego procesu wszystkie fizyczne, mentalne i duchowe źródła jednostek, społeczności i Wszechświata powinny być wykorzystane w postępowy sposób. Stąd nazwa - Teoria Postępowego Wykorzystania (PROgressive Utilization Theory).
System ekonomiczny, zawierający taką kosmiczną, ewolucyjną perspektywę, powinien zapewnić zaspokajanie fizycznych potrzeb wszystkich członków społeczności w celu ułatwienia ich rozwoju w kierunku ostatecznego źródła życia. Zwierzęta i rośliny muszą otrzymać prawa do ochrony i rozwoju jako część kosmicznego, ewolucyjnego procesu. prout-owski system ekonomiczny gwarantuje wszystkim członkom społeczności dostęp do zdrowego pożywienia, mieszkania, medycznej opieki i edukacji. Po zaspokojeniu podstawowych potrzeb życiowych nadwyżka dobra społecznego będzie racjonalnie rozprowadzana, tak aby zachęcić ludzi, by pracowali bardziej wydajnie i w sposób, który zwiększa standard życia.
Różnice w dochodach między grupami zawodowymi powinny być systematycznie redukowane, nawet gdy stopa życiowa społeczności wzrasta. Powinna być maksymalna granica gromadzenia dóbr przez jednostkę, aby każdy mógł zaspokoić podstawowe potrzeby życiowe.
W jaki sposób ten alternatywny system ekonomiczny może zastąpić panujący wszechwładnie kapitalizm? To będzie wymagało inicjatywy najbardziej uświadomionych i najmniej egoistycznych członków społeczności, żeby pomóc w edukacji innych poprzez dążenie do zbudowania wspólnot żyjących zgodnie
z zasadami prout-u.
Dążenie w tym kierunku nazwano w Polsce Eko-Solidarnością. Łączy ono praktyczną pracę, żeby rozwinąć wewnętrzną ekologię jednostki poprzez medytację i intuicyjną praktykę, z działalnością, która ma spowodować najbardziej potrzebne ekonomiczne i ekologiczne zmiany w społeczeństwie.
Jak będzie ten zdrowszy, ekonomiczny system funkcjonował? W kapitalizmie dobra ekonomiczne są skoncentrowane w rękach nielicznych ludzi, podczas gdy większość pozostaje bierna. W systemie prout-owskim władza ekonomiczna i dobra będą podzielone i oddane pod kontrolę regionów, miast i wsi. Socjo-ekonomiczny region będzie określony przez takie czynniki jak: wspólny język, zwyczaje, historia, geografia, bogactwa naturalne, stopień ekonomicznego rozwoju itp. W obrębie tych socjo-ekonomicznych regionów społeczeństwo stałoby się samowystarczalne w zakresie podstawowych potrzeb życiowych.
Wielkim, międzynarodowym, zagranicznym korporacjom zabroni się inwestowania za granicą w produkcję towarów, które mogłyby być wytwarzane w lokalnych socjo-ekonomicznych regionach, aby przerwać eksploatację lokalnych społeczności.
Międzyregionalny handel nie byłby
oparty na ekonomicznej eksploatacji obszarów rozwijających się. Zasadą byłaby tu wzajemna korzyść.
Przemysł wraz z rolnictwem byłby przeważnie własnością pracowników i jako taki byłby zarządzany wspólnie (spółdzielnie). Małe rodzinne farmy i przedsiębiorstwa będą prywatną własnością. Duże zakłady przemysłowe produkujące dobra strategiczne (energetyka, surowce, transport publiczny itp.) będą kontrolowane przez państwo.
Prócz regionalnych i narodowych rządów powinien być utworzony rząd światowy, który przeprowadzi proces podziału globu na socjo-ekonomiczne regiony. Rząd ów będzie decydował o rozwiązywaniu ponadregionalnych, globalnych problemów, również ekologicznych.
Wprowadzenie prout-u wymaga gruntownych zmian w obecnym politycznym systemie świata, który jest w większości kontrolowany przez kapitalistów i ich siłę pieniądza. Jeśli kapitalizm upadnie, jest szansa na wprowadzenie nowego, lepszego dla wszystkich istot systemu ekonomicznego (alternatywnym rozwiązaniem jest dojście do głosu najbardziej wstecznych sił i dyktatura, będąca kombinacją najgorszych cech kapitalizmu i komunizmu).
Musimy przygotować się do nadchodzących zmian przez wprowadzanie w życie alternatywnych ekonomicznych i ekologicznych idei, takich jak: rozwój i wspieranie ekologicznych gospodarstw, rozwój ekoturystyki, propagowanie samorozwoju poprzez nauczanie różnych form intuicyjnej praktyki.
dr Richard Richardson
P.S. Wszystkich zainteresowanych spotkaniem w sprawie alternatywnych ekonomii prosimy o kontakt:
prout
* Głębock 24, 58-535 Miłków
